Cənubi Qafqazda münaqişələrin prespektivləri - FOTOLAR

27.02.2017 21:54     Dünyadan reaksiya     1564

Reaksiya.az xəbər verir ki, İvane Cavaxişvili adına Tiflis Dövlət Universitetinin nəzdindəki Qafqazşünaslıq İnstitutunun rəhbəri Tsira Baramidze, İnstitutun nəzdində Heydər Əliyev fondu tərəfindən  yaradılan "Azərbaycanın dostları" klubunun rəhbəri Leyla Əmrahova, Gurcustanin Aktiv Azərbaycanlı Qadinlar Asosiasiyasnın sədri Gültəkin Mustafayevanın təşəbbüsü, təşkilatçılığı və şəxsi vsaitləri hesabına   24 fevral 2017 – ci il tarixdə Tiflis Dövlət Universitetində  “Münaqişələrin perspektivləri” mövzusunda elmi konfrans keçirildi. Konfrans öncəsi bir qrup Konfrans iştirakçısı Gürcüstan Qəhrəmanları Momerial Kompleksi önünə gül çələngi qoydular.

Konfransın işində Azərbaycan Respublikası tərəfindən   Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü Elman Məmmədov, Azərbaycanın Gürcüstandakı səfiri Dursun Həsənov, AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutunun əməkdaşı, Azərbaycanın İşğal Olunmuş Ərazilərindəki Tarix və mədəniyyət Abidələrini Müdafiə Təşkilatı ictimai birliyinin sədri Faiq İsmayılov, “Əsgər ailələrinə dəstək” İctimai Birliyinin sədri Mətanət Əsgərqızı və  “Mərhəmət və kimsəsizlərə yardım” İctimai Birliyinin sədri İradə Polad təmsil edirdilər.

Konfransın keçirilməsindən məqsəd Cənubi Qafqazda suni şəkildə yaradılan münaqişə ocarlarının yaradılması səbəbləri və bu problemdən çıxış yolları Gürcüstan və Azərbaycan ziyalıları tərəfindən müzakirə olunaraq bir çox təkliflər dinlənildi.

Konfransı  Tiflis Dövlət Universitetinin  prorektoru Mixail Tsxenkeli açaraq mövzunun aktuallığı barədə fikirlərini bildirdi. Natiq qeyd etdi ki Cənubi Qafqazdakı münaqişə ocaqları qarşılıqlı anlaşma və danışıqlar yolu ilə həll edilməlidir. Sonra Azərbaycanın Gürcüstandakı səfiri Dursun Həsənov, Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü Elman Məmmədov, Qafqaz məsələləri üzrə ekspert Mamuka Areşidze, Qafqazşünaslıq İnstitutunun rəhbəri Tsira Baramidze çıxış edərək məsələ barəsində özlərinin rəy və təkliflərini bildirdilər. Daha sonra söz AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutunun əməkdaşı, Azərbaycanın İşğal Olunmuş Ərazilərindəki Tarix və mədəniyyət Abidələrini Müdafiə Təşkilatı ictimai birliyinin sədri Faiq İsmayılova verildi. F. İsmayılov “Cənubi Qafqazda hərbi münaqişələrin yaranmasının səbəbləri və problemdən çıxış yolları”. Barədə çıxış edərək belı dedi: 

Yaxın Şərq və İraqdan sonra Qafqaz dünyanın ən mürəkkəb, ən gərgin regionlarındandır. Postsovet məkanında baş vermiş səkkiz münaqişədən üçü Gürcüstanda və Azərbaycanda  baş verib, konfliktlər nəticəsində yüzlərlə insan həlak olub, milyondan çox insan öz torpaqlarından didərgin düşüb.  Cənubi Qafqazdakı mövcud münaqişələr, etnosiyasi konfliktlər (Dağlıq Qarabağ, Abxaziya,  Cənubi Osetiya) bir daha sübut edir ki, Qafqazda regional təhlükəsizliyin  təmin olunması nə qədər çətindir.

Cənubi Qafqazın gələcək geosiyasi durumu barədə müxtəlif dövlətlərin maraqlarını özündə əks etdirən fikirlərə nəzər salaq, Burada;

·         ABŞ Qafqazı vahid qərbyönümlü federasiya və ya konfederasiya kimi görmək istəyir.

·         Rusiya Qafqazı özünün ənənəvi təsir dairəsi kimi qəbul etdiyindən digər ölkələrin regional işlərə müdaxiləsinə qarşı çıxır. 

·         Avropa İttifaqı Cənubi Qafqaza Xəzər dənizinin enerji resursları üçün tranzit region kimi baxır.  Avropa Rusiyanın Cənubi Qafqazda mövqeyinin zəifləməsində maraqlıdır.  

·         Regionda güclənən İran isə Cənubi Qafqazda gedən proseslərdə qeyri-regional güclərin iştirakını istisna edir, yəni Cənubi Qafqaz vahid geostrateji regionunda yalnız üç müstəqil ölkə-Türkiyə, Rusiya və İranın təmsil olunmasını məqsədəuyğun hesab edir.  Lakin region ölkələrinə münasibətdə Ermənistana daha çox üstünlük verir.

Dünyanın super gücü olan ABŞ və regionun güclü dövlətlərindən biri olan İranın Cənubi Qafqazda toqquşan maraqlarının nəzərdən keçirilməsi olduqca vacibdir. Bütün bunlara baxmayaraq Rusiya  bu regionu heç bir dövlətə güzəştə getmək fikirində deyil. Məhz buna görə regionda yeni münaqişə ocaqları yaradılır.

Cənubi Qafqazda münaqişə ərazilərinin yaradılması Rusiyanın imperiya siyasətinə xidmət edir. Bundan məqsəd Cənubi Qafqaz ölkələrini xüsusi ilə Azərbaycanı  və Gürcüstanı Rusiyadan asılı vəziyyətə salmaqla, regiona nəzarəti ələ almaqdan ibarətdir.  Bu istiqamətdə Ermənistan Rusiyanın vassalı kimi, qonşu Azərbaycan, Gürcüstana və Türkiyəyə  qarşı ərazi iddiaları ilə çıxış etməsi Cənubi Qafqazda Rusiyanın imerialist siyasətinin çiçəklənməsinə xidmət edir. Ermənistan, Cənubi Qafqazda rusiyanın maraqlarına xidmət edən yeganə dövlətdir.

1918-ci ildə Rusiyanın təziqi ilə Azərbaycan torpaqlarında yaradılan Ermənistan Demokratik Respublikası bir neçə il ərzində  öz ərazisini 9 min kvkm-dən 29,743 kvkm-ə qədər artırmışdır. Beləki, Azərbaycanın qərb hissəsindəki Qırxbulaq, Zəngibasar, Körpübasar, Vedibasar, Şərur, Sürməli, Dərəkənd-Parçanis, Səədli, Talın, Seyidli-Ağsaqqallı, Sərdarabad, Gərnibasar, Abaran, Dərəçiçək, Göyçə vilayətlərinin davamı kimi Zəngəzur qəzasıda Azərbaycandan zorla alınaraq Ermənistanın ərazisinə qatıldı.

Azərbaycanın Zəngəzur qəzasının Ermənistana verilməsindən sonra Dağlıq Qarabağın da Ermənistanın nəzarətinə verilməsi hələ XX əsrin əvvəllərindən Rusiyanın gizli planlarına daxil idi.

1918 – 1920-ci illərdə AXC Hökumətinin müqaviməti və Rusiyada baş verən bolşevik inqilabının törətdiyi iqtisadi böhran, bu prosesi düz 70 il ləngitdi. SSRİ adlı Sovet İmperiyasının diz çökməsinin yaratdığı xaos rusların arxivlərdə tozbasmış bu planının gerçəkləşdirməsini reallaşdırırdı.

Lakin, 90-cı illərdə  SSRİ İmpryasının dağılması nəticəsində, Azərbaycan çətin psixoloji durumdaykən Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi haqqında ermənilərlə rusların gizli sövdələşmələri baş tutmuşdu. Ruslar Azərbaycan ərazilərinin hissə - hissə Ermənistanın nəzarətinə verilməsinin təraftarı idi.

 Qarabağdakı Erməni və rus hərbçilərini silahlandırmaq üçün, İrəvan – Xocalı marşurutu ilə yük təyyarələrinin hərəkətinə zərurət yaranmışdı. Xocalı hava limanı isə azərbaycanlı hərbçilərin nəzarətində idi və bu liman ciddi şəkildə mühafizə olunurdu. Vəziyyətin çətinliyini tam dəqiqliyinə kimi qiymətləndirən rus kəşfiyyatı və  Ermənistan Rəhbərliyi  ilk olaraq Xocalı şəhərini işğal etməyi hədəf götürmüşdülər.

Xocalı şəhərinin işğalında iştirak etmiş rus zabiti Vladimir Voronovun İrəvan şəhərində çap olunan “Şuşi” jurnalına 08.02.2006-cı ildə verdiyi müsahibədə bidirir ki, “Ermənistan Dağlıq Qarabağın hava dəhlizinə nəzarəti ələ keçirmək üçün Xocalı üzərinə hücumu hələ 1989-cu ildən planlaşdırılırdı”.

V.Voronovun məlumatından belə məlum olur ki, rus kəşfiyyat xidməti orqanları Xocalının işğalının planlaşdırılması və hücuma hazırlığın aparılması üçün Vladimir Voronovu hələ 1989-cu ildə xüsusi tapşırıqla İrəvana ezam edib.

Vladimir Voronov böyük titullu və etibarlı bacarıqlı rus zabiti olub. O, SSRİ-nın quru qoşunlarının 12-ci briqadasının tərkibində Əfqanıstanda böyük döyüş yolu keçmişdi. Eyni zamanda Ərəb ölkələrində hərbi təcrübə qazanan və Rusiyanın Afrika ölkələrindəki xilasedici taborlarında xilasedici kimi fəaliyyət göstərmişdi.

Xocalı üzərinə yeni hücum əməliyyatı general Arkadi Ter-Tadevosyan, yazıçı Zori Balayan, Daşnakstyun terror təşkilatının Qarabağ nümayəndiliyinin rəhbəri Robert Koçaryan (keçmiş prezident), Ermənistan Hərbi Nazirliyinin Qarabağ üzrə koordinotoru   Serj Sarkisyan (indiki prezident) tərəfindən hazırlanmışdı.

Hücum, 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən artileriya atəşləri ilə başladı.  O müdhiş gecədə  613 nəfər Xocalı sakini şəhid oldu. Onlardan ancaq 335 nəfərinin meyidini dəfn etmək mümkün oldu. 1275 nəfər dinc sakin girov götürüldü, onlardan 150 nəfərinin taleyi bu gün də məlum deyil. Faciə nəticəsində 1000 nəfərdən artıq dinc sakin müxtəlif dərəcəli güllə yarası alaraq şikəst oldu.

Qətlə yetirilənlərin 106 nəfəri qadın, 83 nəfəri azyaşlı uşaq, 70 nəfəri qocalar idi. Şikəst olanların 76 nəfəri yetkinlik yaşına çatmamış oğlan və qızlardır. Cinayət nəticəsində 27 ailə tamamilə məhv edildi, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq isə valideynlərindən birini itirdi. Şəhid olanlardan 56 nəfəri xüsusi qəddarlıq və amansızlıqla diri-diri yandırıldı, başları kəsildi, gözləri çıxarıldı.

Xocalıda hücumda iştirak edən Rusiyadakı hərbi hissələrin birinin əks-kəşfiyyat şöbəsinin rəisi polkovnik V.Savelyev özünün Rus hökumətinə yazdığı “Məxfi arayışında” erməni silahlı dəstələri ilə Rusiya qoşun birləşmələrinin Dağlıq Qarabağda keçirdikləri hərbi əməliyyatlara şərh verərək yazırdı: - “Mən bütün bunları yazmaya bilmərəm. İnsanların, uşaq və qadınların, hamilə gəlinlərin güllədən keçmiş bədənlərini unuda bilmirəm. Qoy, azərbaycanlılar məni bağışlasınlar ki, bütün bu qanlı və amansız sonluğu olan hadisələrdə əlimdən heç nə gəlmədi. Təkcə yazdığım məxfi arayışı həm Kremlə, həm də SSRİ Müdafiə Nazirliyi Baş Kəşfiyyat İdarəsinin generallarına göndərdim. Oxuyun, dedim. Biz rusların zabit şərəfi görün necə ləkələndi”.

Cənubi Qafqazdakı münaqişələrin həlli Azərbaycan və Gürcüstanın hərbi qüdrətinin artırılmasından keçir. Bu problemlərin həllinə daxildir:

1.    Cənubi Qafqaz ölkələrinin ziyalıları bir arada birləşdirən,  regional təhlükəsizlik mərkəzinin yaradılması;

2.    Bu mərkəzin fəaliyyətinə konfliktlərin yaradılması barədə maddi sübutların toplanaraq Beynəlxalq təşkilatlara təqdim edilməsi və yeni yaradılacaq münaqişə ocaqlarına qarşı birgə fəaliyyətin təşkili;

3.    Azərbaycan və Gürcüstan  arasında hərbi, iqtisadi, siyasi, mədəni, dini,  ictimai əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və daha da inkişaf etdirilməsi;

4.    Cəmiyyətin bütün təbəqələri arasında dostluq  münasibətlərinin möhkəmləndirilməsi və  inkişaf etdirilməsi;

5.    Qonşu ölkələrlə sülh münasibətlərin saxlanması istiqamətində təşəbbüslərin göstərilməsi.

6.    Region dövlətlərinin ərazi bütövlüklərinin dəstəklənməsi istiqamətində fəallığın artırılması.

Bundan sonra  professor Liya Axaladze çıxış edərək işğal altında qalan mədəni irs nümunələrinin mühafizəsinin vacibliyi barədə  öz fikir və mülahizələrini bildirdi.

Səfir D. Həsənov çıxışında Gürcüstanda Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə “Xocalıya Ədalət!” kampaniyası çərçivəsində silsilə tədbirlər həyata keçirildiyini və artıq Xocalı soyqırımını bütün dünyanın bilməsinin vacibliyini vurğuladı. Milli Məclisin üzvü, Xocalı şəhər İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı Elman Məmmədov Azərbaycan və Gürcüstanın XX əsrin sonunda və XXI əsrin əvvəllərində beynəlxalq güclərin, bir sıra ölkələrin təzyiqi, təhriki ilə separatizmin və ədalətsizliyin qurbanı olduğunu bildirdi. Professor Sardion Zedelaşvili Qarabağ münaqişəsinin həllinin sülh və qarşılıqlı anlaşma şəraitində mümkün olduğunu vurğuladı: “Rusiyaya Azərbaycanda sabitlik əl vermir. Xocalı soyqırımı Rusiyanın törətdiyi soyqırımıdır. BMT və Avropa İttifaqı bu bölgədə heç bir iş görə bilməyəcək. Hələlik danışıqların perspektivi görünmür”.

Gürcüstanın Tiflis şəhərində Fevralın 25-də "Xocalıya ədalət" adlı təşkil edilən aksiyanın əsas məqsədlərindəb biri Gürcü xalqını Xocalı faciəsi barədə məlumatlandırmaq idi. Azərbaycan QHT-lərinin də dəstək verdiyi bu aksiya çox uğurlu alındı. Aksiyadan sonra gücülərin özlərinin sosial şəbəkələrdə bu aksiyanı paylaşmaları dediyimizin əyani sübutudur.... Aksiyada Azərbaycandan gələn QHT-nın mövqeləri belə izah olunurdu: