İranla "nüvə kriz"ində ümid razılaşması

05.06.2015 12:32     Dünyadan reaksiya     932

İranın 2005-ci ildə sürətləndirməyə başladığı nüvə proqramı, başda Qərb ölkələri olmaq üzrə beynəlxalq cəmiyyət tərəfindən böyüyən bir təhdid kimi qəbul edilib. ABŞ və müttəfiqləri, mübahisəli nüvə fəaliyyətləri səbəbi ilə İrana ağır sanksiyalar tətbiq edir. İran isə başda ABŞ və İsrail olmaqla beynəlxalq cəmiyyətin iddia etdiyi kimi nüvə silah inkişaf məqsədi daşımadığını, işlərinin tamamilə sülh xarakterli olduğunu müdafiə edir.

2014-cü ilin yanvarında ABŞ nüvə proqramını dondurması halında İrana tətbiq olunan sanksiyaları yüngülləşdirmə sözü vermişdi. İran da proqramını hamısı ilə dayandırmadığını və nüvə fəaliyyətlər icra edən beynəlxalq hüquqa uyğun olduğunu söyləsə də, işlərini məhdudlaşdırıb və beynəlxalq auditorlar qapılarını açıb.

2013 – cü ilin noyabrında İsveçrənin Cenevrə şəhərində İran və BMT Təhlükəsizlik Şurasının (BMTŞ) 5 daimi üzvü ilə Almaniyadan ibarət 5 + 1 ölkələri ilə varılan razılıq çərçivəsində isə 2014-cü ilin iyuluna kimi son bir müqavilə imzalanması lazım idi. Ancaq daha sonra bu tarix 24 noyabr 2014-cü ilə uzadılıb.

Uzun müzakirələrə baxmayaraq yenə orta yol tapa bilməyən tərəflər, apreldə İsveçrənin Lozanna şəhərində 8 gün davam edən nüvə danışıqları nəticəsində Əhatəli Ortaq Hərəkət Planında (JCPOA) razılaşıb. Bu ilkin razılaşma, 30 iyuna kimi imzalanması lazım olan son razılaşmanın əsasın meydana gətirib.