"Suriyadakı kürdlərə veriləcək bütün hüquqlar Suriya türkmənlərinə də verilməlidir" - Muxtar Bəydili yazır...

17.12.2024 14:17 Siyasi reaksiya 331

Suriyada vətəndaş müharibəsi başlayandan bəri etnik və məzhəb qrupları arasında hüquqlar və təmsilçilik məsələləri gündəmin ən mühüm məsələlərindən biri olub. Bu prosesdə beynəlxalq güclərin dəstəyi və kürd qruplarına verilən siyasi və mədəni hüquqlar Hələb, Homs, Hama, Latakiya Bayırbucak, Dəməşq, Qolan, Rakka və Dəranın 3,5-4 milyon Suriya türkmənlərinin hüquqlarının kölgədə qalmasına səbəb olub.

Bölgədəki tarazlığı pozan PKK/YPG kimi təşkilatların, o cümlədən *ABŞ, Fransa, İran rejimi və Səlibçilərin dəstəklədiyi qüvvələr* tərəfindən yaradılan “muxtar” adlandırılan strukturlar saxtakarlığa bənzər təhlükə yaradır”. Ermənistanın Qarabağda qurmağa çalışdığı Artsah” strukturu. Bu cür strukturların bölgədə daimi siyasi, hərbi və mədəni nizam yaratmaq səyləri birbaşa Suriyanın ərazi bütövlüyü və region xalqının sülhü üçün təhdiddir. Ona görə də bu cür təşkilatlar tez bir zamanda özlərini ləğv etməlidirlər. Əks halda *Türkiyə və Suriya Milli Ordusunun* müdaxiləsi ilə bu strukturlar tamamilə aradan qaldırılmalıdır.

*Hüquqlarda Bərabərlik və Nümayəndəlik Ədaləti*

Suriyada kürd xalqına veriləcək hüquqların türkmən xalqına da verilməsi bir zərurətdir. Türkmənlər Suriyanın qədim xalqlarından biridir və ölkədə əhəmiyyətli əhali və tarixi keçmişə malikdir. Bu çərçivədə türkmənlərin hüquqlarını qorumaq üçün aşağıdakı addımlar atılmalıdır:

1. *Dil Haqları: Türkmən xalqının öz mədəni kimliyini qoruya bilməsi üçün **Suriya yeni konstitusiyasında türkcəyə (türkmən türkcəsinə) **"rəsmi dil"* statusu verilməlidir. Bu hüquq təhsil sistemindən tutmuş dövlət xidmətlərinə qədər geniş çərçivədə həyata keçirilməlidir.

2. *Siyasi Nümayəndəlik: Türkmən qruplarının sürətlə bir araya gəlməsi və Suriyanın gələcəyində söz sahibi olacaq bir siyasi təşkilatın qurulması lazımdır. Bu təşkilat **"Türkmən Cəbhəsi"* adı altında bütün türkmən qruplarını təmsil etməli və türkmənlərin hüquqlarını qorumaq və onların yeni siyasi nizamda ədalətli iştirakını təmin etmək üçün məsuliyyət daşımalıdır.

3. *Beynəlxalq Dəstək*: Türkmən xalqının hüquqlarını qorumaq üçün Türkiyə, Azərbaycan və digər dost ölkələr beynəlxalq arenada türkmənlərə dəstəyini artırmalı və onların hüquqlarına əməl etməlidir.

Suriya türkmənləri ölkənin birliyini və ərazi bütövlüyünü müdafiə edən milli mövqe nümayiş etdirərək həm rejimə, həm də terror təşkilatlarına qarşı vətənləri üçün döyüşüblər. Bu gün də bu mübarizəni davam etdirən türkmənlər Suriyanın gələcəyində bərabər hüquqlara sahib olmağa layiqdirlər.

*Türkmən Diasporu və Türkiyə-Azərbaycan Əməkdaşlıq*

Türkmən xalqının problemləri təkcə Suriya sərhədləri daxilində deyil, həm də regional miqyasda həll edilməlidir. Bu istiqamətdə:

- *Türkiyə və Azərbaycan türkmənlərin hüquqlarını qorumaq və diasporu bir araya gətirmək üçün rəsmi **"Türkmən Diaspora Təşkilatı"* yaratmalıdır. Bu qurum ərəb coğrafiyasında yaşayan türkmənləri Türkiyə və Azərbaycanın təbii diasporu kimi qəbul etmə prinsipinə əsaslanmalıdır.

- Bu qurum türkmənlərin hüquqlarının pozulmasının qarşısını almaq üçün türkmən xalqını beynəlxalq platformalarda təmsil edəcək, problemlərini gündəmə gətirəcək.

*Türk Dövlətləri Təşkilatının rolu*

Suriya və İraq türkmənlərinin hüquqlarının müdafiəsi təkcə regional güclərlə məhdudlaşmamalıdır. *Türk Dövlətləri Təşkilatı* bölgədəki türkmənlərin mədəni və siyasi hüquqlarını birbaşa Suriyanın yeni administrasiyasından tələb etməlidir. Bu tələb regional sülh və sabitlik üçün ədalətin təmin edilməsi istiqamətində mühüm addımdır. Təşkilat türkmən xalqının hüquqlarını təmin edəcək mexanizmlərin yaradılmasına da dəstək verməlidir.

*Nəticə*

Suriyadakı türkmənlər bu torpaqlarda əsrlərdən bəri mövcud olan xalqdır və ölkədə bərabər vətəndaşlıq hüququna malik olmalıdır. Kürdlərə haqqın türkmənlərə verilməsi Suriyada etnik tarazlığın qorunmasını təmin edəcək və gələcəkdə daimi sülhün əsasını qoyacaq. Bu kontekstdə dil hüquqları, siyasi təmsilçilik və beynəlxalq dəstək türkmən xalqı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Bu prosesdə Türkiyə, Azərbaycan və Türk Dövlətləri Təşkilatının fəal rolu türkmənlərin hüquqlarının təmin olunmasını təmin edəcək.

Dr. Muxtar Bəydili